نکات ایمنی و موارد ممنوع طبق مقررات

مبحث ۱۳ مقررات ملی، علاوه بر الزاماتی که باید انجام شوند، صراحتاً مواردی را نیز به عنوان “موارد ممنوع در سیم‌کشی” فهرست کرده است. آگاهی از این موارد به شما کمک می‌کند تا از اشتباهات خطرناک اجتناب کنید:

• اتصال سیم‌ها با پیچاندن و نوارچسب ممنوع❌:

 هرگز دو سر سیم را مستقیماً به هم نپیچانید و روی آن چسب برق بزنید. این روش غیراستاندارد ممکن است در ابتدا اتصال برقرار کند ولی به مرور زمان بر اثر اکسید شدن یا شل شدن، جرقه و گرما تولید کرده و منجر به آتش‌سوزی شود. مقررات صراحتاً پیچاندن سیم‌ها به دور هم و استفاده از چسب به عنوان عایق را ممنوع کرده است.

 راه‌حل: 

همیشه از ترمینال‌های استاندارد (ترمینال پیچی، سرسیم و ترمینال ریلی، کانکتورهای اصطلاحاً شکلاتی یا WAGO و نظایر آن) برای اتصال دو یا چند سیم استفاده کنید. ترمینال پیچی باید محکم بسته شود و در صورت امکان روی هر سیم افشان سرسیم پرس شود تا تماس مطمئن داشته باشد.

• استفاده از “سرچپق” قدیمی ممنوع❌:

 منظور از سرچپق، اتصالات قدیمی شبیه چپق یا رابط‌های لوله‌ای شکل قدیمی است که قبلاً در جعبه‌تقسیم‌ها استفاده می‌شد. مقررات این گونه اتصالات منسوخ را نیز ممنوع کرده است. همچنین اتصال مستقیم سیم به کنتاکت تجهیزات (مثل پیچاندن سیم دور پیچ کلید یا پریز) اگر سازنده دستگاه محل اتصال استاندارد (ترمینال پیچی یا فیشی) در نظر گرفته باشد، توصیه نمی‌شود. همیشه سیم را به ترمینال دستگاه وصل کنید و از محکم بودن اتصال اطمینان حاصل نمایید.

• سیم‌کشی روکار با میخ و بست غیراستاندارد ممنوع❌:

 در گذشته دیده می‌شد که سیم‌های دو رشته روکش‌دار (بند تخت) را با بست میخی به دیوار نصب می‌کردند. مقررات این روش را اکیداً ممنوع کرده مگر در موارد کاملاً خاص در محیط‌های خشک آن‌هم با رعایت شرایط (استفاده از پایه عایق و وسایل مناسب). به طور کلی اگر نیاز به سیم‌کشی روکار دارید، از داکت یا لوله مخصوص روکار استفاده کنید. این نه تنها ایمنی را بالا می‌برد بلکه ظاهر کار را نیز مرتب‌تر می‌کند.

• عدم محافظت سیم زیر گچ❌:

 گاهاً برخی افراد سیم‌های دارای روکش ضخیم را مستقیماً زیر گچ دیوار دفن می‌کنند (بدون لوله). این کار فقط در فاصله‌های بسیار کوتاه (زیر ۱٫۵ متر) مثلاً برای اتصال چراغ دیواری مجاز است و در سایر موارد خطرناک است. سیم یا کابل اگر زیر گچ آسیب ببیند یا بخاطر عبور جریان گرم شود، تعویض آن مشکل خواهد بود. پس همیشه سیم‌ها را داخل لوله یا داکت عبور دهید تا هم مکانیکی محافظت شوند و هم در آینده امکان تعویض داشته باشند.

• عدم نصب تجهیزات حفاظتی:

 هر مدار باید حفاظتی متناسب داشته باشد (فیوز یا کلید مینیاتوری مناسب آمپر سیم). طبق مقررات، فیوز روشنایی حداکثر ۱۰ آمپر و فیوز پریزها ۱۶ آمپر انتخاب می‌شود. استفاده از کلید محافظ جان (RCD) با حساسیت ۳۰ میلی‌آمپر برای مدار پریزها و حمام و آشپزخانه الزامی است. هرگز سیم‌کشی را بدون فیوز مناسب رها نکنید و از جامع بودن سیستم ارت مطمئن شوید.

• عدم جدا کردن نول و ارت در تابلو:

 در تابلوهای برق باید سیم‌های نول روی شینه نول و سیم‌های ارت روی شینه ارت به طور مجزا متصل شوند. پیچیدن همه نول‌ها به هم و چسب زدن (که قبلاً بعضاً دیده می‌شد) ممنوع است. همچنین اتصال زمین (ارت) باید برای تمامی مدارها برقرار باشد و به هیچ وجه بدنه لوله‌های فلزی یا اسکلت ساختمان به عنوان مسیر ارت به تنهایی استفاده نشود (هرچند همه قسمت‌های فلزی باید به سیستم ارت وصل شوند، اما مسیر برگشت ارت حتماً سیم مسی مستقل است).

اینها تنها بخشی از الزامات ایمنی بودند. علاوه بر موارد فوق، توصیه می‌شود همیشه از تجهیزات مرغوب استفاده کنید (مثلاً کلید و پریز با کیفیت که اتصالات محکم دارند، چسب برق درجه یک برای عایق‌کردن در صورت لزوم، جعبه‌تقسیم در همه محل‌های انشعاب و غیره). ایمنی برق شوخی‌بردار نیست؛ یک خطای کوچک ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. پس مقررات را مو به مو اجرا کنید و اگر ابهامی داشتید، با یک متخصص مشورت نمایید.

معرفی برترین برندهای سیم و کابل در بازار ایران

انتخاب سیم و کابل مناسب فقط به دانستن سایز و مشخصات فنی ختم نمی‌شود؛ کیفیت ساخت و برند تولیدکننده نیز بسیار حائز اهمیت است. تجربه نشان داده استفاده از سیم و کابل‌های متفرقه و غیراستاندارد، حتی با مشخصات اسمی مشابه، می‌تواند منجر به مشکلاتی نظیر افت ولتاژ بیش از حد، داغ‌شدن غیرعادی و عمر کوتاه شود. خوشبختانه بسیاری از کارخانجات ایرانی باسابقه در زمینه تولید سیم و کابل، محصولات باکیفیتی مطابق استانداردهای ملی و بین‌المللی عرضه می‌کنند. در ادامه به برخی از بهترین برندهای سیم و کابل ایرانی و ویژگی‌هایشان اشاره می‌کنیم:

• صنعتی الکتریک خراسان (افشارنژاد):

 قدیمی‌ترین و یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیم و کابل در ایران (تأسیس ۱۳۴۵ در مشهد). محصولات این شرکت با نام تجاری افشارنژاد خراسان شامل طیف وسیعی از انواع سیم‌های ساختمانی، کابل‌های افشان و مفتولی، کابل‌های قدرت فشارضعیف، کابل‌های کنترل، کابل‌های خاص (مخابراتی، ضدحریق، خودرویی و …) است. کیفیت بالای تولیدات خراسان باعث شده این برند همواره انتخاب اول مهندسان و پیمانکاران باشد. رعایت استانداردهای بین‌المللی نظیر VDE آلمان در ساخت محصولات، ضمانت عملکرد ایمن و پایدار آنهاست.

• سیم و کابل کرمان:

از تولیدکنندگان معتبر (تأسیس ۱۳۶۳) که به خاطر تجهیزات مدرن و تنوع محصول، در بسیاری صنایع حضور دارد. کابل‌های مخابراتی، کنترل، ابزار دقیق و نیز انواع سیم‌های ساختمانی با کیفیت بالا توسط این شرکت عرضه می‌شود.

• سیم و کابل همدان: 

کارخانه‌ای باسابقه (تأسیس ۱۳۶۱) که انواع سیم و کابل را برای بازارهای داخلی و خارجی تولید می‌کند. محصولات همدان از سیم‌های افشان و تلفنی تا کابل‌های افشان سنگین، کابل‌های مقاوم در برابر آتش و کابل‌های صنعتی را شامل می‌شود. این برند نیز دارای گواهینامه‌های ملی و بین‌المللی است و از نظر بسیاری از متخصصان، جزو بهترین‌هاست.

• سیم و کابل یزد:

 از سال ۱۳۵۹ در یزد فعالیت دارد و سالانه ده‌ها هزار تن انواع سیم و کابل تولید می‌کند. کابل‌های کنترل، ابزار دقیق، کابل‌های مسلح و شیلددار، و انواع سیم و کابل فشارضعیف و متوسط در سبد محصولات یزد قرار دارد. یزد به کیفیت پایدار و تأمین بخش بزرگی از نیاز صنایع کشور شهرت دارد.

• آرین ابهر:

 شرکت سیم و کابل ابهر (آغاز به کار ۱۳۸۳) طی سالیان اخیر با بهره‌گیری از تکنولوژی مدرن توانسته محصولات بسیار باکیفیتی عرضه کند و حتی در زمینه کابل‌های خاص (مثل کابل توربین بادی، کابل‌های نسوز و ضدحریق) نوآوری داشته باشد. ابهر یکی از رقیبان جدی محصولات خارجی محسوب می‌شود.

• اعتماد کابل البرز:

 از سال ۱۳۹۲ شروع به کار کرده و با تولید طیف گسترده‌ای از کابل‌های برق و شبکه، جایگاه خود را در بازار پیدا کرده است. این شرکت بر استفاده از مواد اولیه مرغوب و تکنولوژی روز تأکید دارد و محصولاتش را با استانداردهای بین‌المللی عرضه می‌کند.

• راد افشان سحر:

 تأسیس ۱۳۷۶، که با تولید انواع سیم و کابل مطابق استاندارد و کنترل کیفیت دقیق، محبوبیت زیادی کسب کرده است. محصولات این شرکت با گارانتی عرضه می‌شوند و شبکه گسترده خدمات پس از فروش دارند.

• سیمکو:

 شرکت سیمکو (تأسیس ۱۳۴۷) از پیشگامان صنعت کابل کشور است و اولین تولید‌کننده کابل‌های فوقانی ولتاژ (۲۰ و ۶۳ کیلوولت) در ایران محسوب می‌شود. نام سیمکو سال‌هاست با کیفیت در عرصه کابل‌های صنعتی گره خورده است.

علاوه بر برندهای فوق، می‌توان از سیمیا، مغان، شبنم، آمل، البرز الکتریک نور، فارس و چندین برند خوشنام دیگر نیز نام برد که همگی محصولات استاندارد و تاییدشده سازمان ملی استاندارد و توانیر را ارائه می‌کنند.

در میان این فهرست، مایل هستیم از سیمین صنعت رسانا نیز یاد کنیم که اگرچه نسبت به غول‌های قدیمی‌تر تازه‌تأسیس‌تر است (شروع فعالیت از سال ۱۴۰۰)، اما با داشتن تاییدیه توانیر و نشان استاندارد ملی ایران در تولید انواع سیم و کابل‌های مسی ساختمانی با کیفیت قابل قبول ظاهر شده است. سیمین صنعت رسانا با برند تجاری “موج” محصولات خود را به بازار عرضه می‌کند و تلاش دارد با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، جایگاه خود را در کنار برندهای برتر کشور تثبیت کند. فضای کارخانه این شرکت در نزدیکی تهران بوده و تمرکز آن فعلاً بر تولید سیم‌های مفتولی و افشان استاندارد برای تأسیسات برقی ساختمان است.

نکته خرید: 

هنگام خرید سیم و کابل، حتماً به نشان استاندارد روی محصول دقت کنید و ترجیحاً از نمایندگی‌ها یا فروشگاه‌های معتبر تهیه نمایید. برندهای معتبر اغلب بر روی روکش سیم، نام یا کد اختصاری خود را همراه با عبارت ISIRI (نشان استاندارد ملی) حک می‌کنند. همچنین به تاریخ تولید محصول توجه کنید؛ عایق کابل‌ها با گذشت زمان طولانی ممکن است خاصیت خود را کمی از دست بدهند. سیم و کابل را در متراژ صحیح تهیه کنید (نه خیلی بیش از نیاز و نه کمتر) و همیشه حدود ۱۰٪ الی ۱۵٪ متراژ اضافی برای پرت‌ها و مسیرهای اضافه در نظر بگیرید.

جمع‌بندی و توصیه‌های پایانی

سیم‌کشی برق ساختمان یک کار تخصصی است که ترکیبی از دانش فنی و رعایت جزئیات ایمنی را می‌طلبد. در این راهنما سعی کردیم تمامی جنبه‌های مهم انتخاب سیم و کابل در پروژه‌های ساختمانی را پوشش دهیم – از الزامات کدهای ملی گرفته تا نکات عملی محاسبه جریان و افت ولتاژ و حتی معرفی برندهای برتر بازار. چند نکته کلیدی که شایسته تأکید دوباره است:

• اول ایمنی:

 همیشه مقررات ملی و استانداردهای ایمنی را در اولویت قرار دهید. استفاده از سیم با سطح مقطع کافی، نصب صحیح ارت در همه مدارها، به‌کارگیری فیوزهای مناسب و پرهیز از روش‌های غیراستاندارد (مثل اتصال با نوارچسب) اصولی هستند که نباید فدای صرفه‌جویی یا بی‌دقتی شوند.

• انتخاب علمی سیم و کابل:

 برای تعیین سایز سیم، جریان مدار و طول مسیر را حتماً لحاظ کنید. اگر محاسبات برایتان دشوار است، از جداول راهنما یا مشورت متخصص بهره ببرید. همیشه ترجیح دهید سیم کمی بزرگ‌تر انتخاب شود تا اینکه در مرز تحمل جریان باشد – این کار حاشیه اطمینان ایجاد می‌کند و افت ولتاژ را کاهش می‌دهد.

• شرایط محیطی را در نظر بگیرید:

 نوع کابل را متناسب با محل نصب انتخاب کنید. کابل مقاوم در برابر رطوبت برای فضاهای باز یا مرطوب، کابل با عایق مقاوم حرارت برای مکان‌های گرم، کابل زره‌دار برای زیر زمین یا محیط‌های صنعتی مکانیکی، لوله یا داکت مناسب برای حفاظت فیزیکی سیم‌ها و … همگی مواردی هستند که کیفیت اجرای پروژه را بالا می‌برند.

• از برندهای معتبر خرید کنید:

 تجربه نشان داده سیم و کابل‌های تقلبی یا متفرقه ممکن است قطر واقعی مس کمتر از مقدار اعلام‌شده داشته باشند یا جنس عایق نامرغوبی استفاده کنند که به سرعت شکننده می‌شود. پس به منبع خرید خود اعتماد کامل داشته باشید و ترجیحاً سراغ برندهای شناخته‌شده‌ای بروید که ذکر شد. وجود علامت استاندارد ملی و کد رهگیری، خیال شما را بابت اصالت محصول راحت‌تر می‌کند.

• آینده‌نگری:

 سعی کنید در طراحی سیم‌کشی کمی آینده‌نگر باشید. مثلاً اگر احتمال می‌دهید بعداً وسیله پرمصرف‌تری در جایی نصب شود، از ابتدا سیم آن مدار را یک سایز بالاتر انتخاب کنید. یا در لوله‌ها فضای خالی کافی برای اضافه کردن سیم‌های جدید در آینده در نظر بگیرید. این کارها هزینه چندانی در حال حاضر ندارند ولی در آینده از دوباره‌کاری پرهزینه جلوگیری می‌کنند.

در پایان،

یادآوری می‌کنیم که برق همیشه باید جدی گرفته شود. اگر خودتان دست به کار سیم‌کشی یا تغییرات برقی می‌شوید، ضمن رعایت همه نکات گفته‌شده، حتماً قبل از شروع برق را قطع کنید و در صورت عدم اطمینان از چیزی با یک متخصص مشورت نمایید. امیدواریم این راهنمای جامع توانسته باشد تمامی سؤالات شما را در زمینه انتخاب سیم و کابل برق ساختمان پاسخ دهد. با رعایت این اصول، هم ایمنی ساکنان تضمین می‌شود و هم تجهیزات برقی با بازده و عمر بیشتری کار خواهند کرد. ساختمانی ایمن و پرنور برای شما آرزومندیم!