معرفی انواع ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب
معرفی تجهیزات و ابزارهای باز کردن لوله فاضلاب
احتمالاً برای شما هم پیش آمده که آب سینک ظرفشویی یا کف حمام بالا بزند و متوجه شوید لوله فاضلاب گرفته. در چنین مواقعی اولین سوال این است که «با چی لوله رو باز کنم؟». خوشبختانه انواع ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب وجود دارد؛ از ساده‌ترین وسایل دستی که در همه خانه‌ها پیدا می‌شود گرفته تا دستگاه‌های پیشرفته برقی که مخصوص لوله‌بازکن‌های حرفه‌ای است. در این مقاله قرار است به زبان خودمانی انواع این تجهیزات را معرفی کنیم، طرز استفاده هر کدام را یاد بگیریم، مزایا و معایب‌شان را مقایسه کنیم و در نهایت ببینیم کدام وسیله برای شما مناسب‌تر است. پس اگر لوله فاضلاب منزلتان گرفته و دنبال راه چاره‌اید، با ما همراه باشید!
انواع تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب
برای باز کردن گرفتگی لوله فاضلاب ابزارهای متنوعی وجود دارد که می‌توان ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب را به طور کلی در سه دسته‌ی ابزارهای دستی، ابزارهای مکانیکی/غیر برقی و ابزارهای برقی (الکترونیکی) قرار داد. در ادامه هر کدام از این دسته‌ها را به همراه نمونه‌هایشان معرفی می‌کنیم و نحوه عملکردشان را توضیح می‌دهیم.
ابزارهای دستی (ساده و خانگی)
ابزارهای دستی به وسایلی گفته می‌شود که با نیروی دست و بدون موتور کار می‌کنند. این وسایل معمولاً ارزان، کوچک و استفاده از آنها ساده است و برای گرفتگی‌های سطحی یا معمولی مناسب‌اند
. مهم‌ترین ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب دستی عبارت‌اند از:
تلمبه دستی لوله‌بازکن (چاه‌بازکن دستی): همان وسیله پلاستیکی دسته‌داری که یک کاسه لاستیکی دارد و با ایجاد فشار و مکش، گرفتگی را باز می‌کند. تقریباً در همه خانه‌ها یکی از این تلمبه‌ها پیدا می‌شود و از قدیمی‌ترین ابزارهای لوله‌بازکنی است
. طرز کار آن بسیار ساده است؛ وقتی کاسه‌ی تلمبه را روی دهانه لوله می‌گذارید و دسته را بالا و پایین می‌کنید، فشار هوا و مکش ایجاد می‌شود که باعث می‌گردد آشغال یا شیء گیر کرده در لوله تکان بخورد و به جلو حرکت کند یا حتی به بیرون کشیده شود
. این حرکت رفت و برگشتی آب و هوا معمولاً گرفتگی‌های ناشی از تجمع مو، چربی و مواد غذایی را برطرف می‌کند
. تلمبه دستی برای باز کردن لوله سینک ظرفشویی، روشویی، کفشور حمام و حتی توالت کاربرد دارد (البته برای توالت بهتر است از نوع مخصوص آن که کاسه بزرگ‌تری دارد استفاده کنید).
فنر دستی (مارپیچ دستی لوله‌بازکنی): فنر لوله‌بازکنی یک کابل فلزی منعطف (شبیه فنر) است که می‌توان آن را داخل لوله فرستاد تا به محل گرفتگی برسد و با چرخاندن و فشار دادن، گرفتگی را باز کند. نوع دستی آن یک دسته‌ی ساده یا هندل دارد که با دست می‌چرخانید. فنر دستی برای گرفتگی‌های کمی عمیق‌تر یا سفت‌تر که با تلمبه باز نمی‌شوند استفاده می‌شود. مثلاً اگر موهای زیادی در لوله حمام گیر کرده باشد، با فنر می‌توانید آنها را بیرون بکشید. طول فنرهای دستی متغیر است (معمولاً چند متر) و برای اکثر لوله‌های فاضلاب خانگی کافی است. نحوه کار: سر فنر را داخل لوله می‌فرستید و آرام هل می‌دهید تا به مانع برسد. بعد دسته را می‌چرخانید تا فنر داخل گرفتگی پیش برود و آن را خورد کند یا بیرون بکشد. سپس فنر را بیرون می‌کشید و آشغال‌ها را تمیز می‌کنید.
نوار یا ابزار موگیر پلاستیکی: این هم یک وسیله دستی ساده است که برای گرفتگی‌های ناشی از مو در سینک یا کفشور به کار می‌رود. شکلش شبیه یک نوار بلند پلاستیکی با دندانه‌های ریز است که وقتی آن را داخل راه‌آب فرو می‌کنید و بیرون می‌کشید، موها و پرزهای گیر کرده را همراه خود بیرون می‌آورد. این ابزار قیمت زیادی ندارد و برای باز کردن گرفتگی سبک (مثلاً در حمام) عالی است. احتمالا این نوارهای باریک دندانه‌دار زرد یا نارنجی‌رنگ را در ابزارفروشی‌ها دیده‌اید.
گیره یا انبر فاضلاب: یک ابزار دستی دیگر که بیشتر برای بیرون آوردن اجسام افتاده در چاه استفاده می‌شود. مثلاً اگر انگشتر، اسباب‌بازی کوچک یا شیئی داخل لوله توالت یا سینک افتاده باشد، می‌توان از انبر فاضلاب‌گیر استفاده کرد. این وسیله یک میله بلند و انعطاف‌پذیر است که سر آن چنگک یا گیره‌ی فنری دارد. شما انتهای میله را فشار می‌دهید تا چنگک باز شود، آن را داخل لوله می‌کنید و جسم موردنظر را می‌گیرید و بیرون می‌کشید. انبر فاضلاب برای خارج کردن اجسام عالی است، اما برای باز کردن گرفتگی‌های رسوب و آشغال کاربرد مستقیم ندارد (بیشتر مکمل کار فنر و تلمبه است).
ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب مکانیکی (نیمه‌پیشرفته و غیر برقی)
ابزارهای مکانیکی به تجهیزاتی می‌گوییم که ممکن است پیچیده‌تر از ابزار دستی باشند و از نیروی مکانیکی قوی (مثلاً فشار هوا یا آب) برای باز کردن لوله استفاده کنند، اما موتور برقی ندارند. این وسایل معمولاً در دسته نیمه‌حرفه‌ای یا حرفه‌ای قرار می‌گیرند. چند نمونه بارز از ابزارهای مکانیکی لوله‌بازکنی عبارت‌اند از:
پمپ تراکم هوا (تفنگ چاه‌بازکن بادی): این دستگاه شبیه یک تلمبه بزرگ یا تفنگ دستی است که هوا را با فشار زیاد داخل لوله شلیک می‌کند. پمپ تراکم هوا یک مخزن دارد که ابتدا با تلمبه زدن یا کمپرسور کوچک پر از هوای فشرده می‌شود. سپس دهانه خروجی دستگاه را روی ورودی لوله محکم می‌چسبانید و با کشیدن ماشه یا فشار اهرم، حجم زیادی هوای فشرده به داخل لوله رها می‌شود. این موج ناگهانی فشار، گرفتگی‌های سرسخت را هل می‌دهد و جلو می‌راند تا مسیر باز شود
. از پمپ بادی بیشتر برای باز کردن گرفتگی توالت فرنگی یا لوله‌هایی که با تلمبه معمولی باز نشدند استفاده می‌شود. کار با آن نیاز به دقت دارد چون فشار بیش از حد ممکن است به اتصالات لوله آسیب بزند یا باعث پاشیدن فاضلاب شود. مزیتش این است که خیلی سریع عمل می‌کند و نیازی به برق ندارد.
کیسه هوا (بلادر) و شلنگ آب: این نوع ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب یک ابزار ترکیبی مکانیکی-آبی است. یک کیسه لاستیکی که به سر شلنگ آب وصل می‌شود و داخل لوله فرو می‌رود. وقتی آب را باز کنید، کیسه درون لوله باد می‌کند و کیپ می‌شود؛ سپس آب با فشار از انتهای کیسه خارج شده و به گرفتگی ضربه می‌زند. در واقع این روش از فشار آب برای باز کردن لوله استفاده می‌کند. ساده‌تر بگوییم: شلنگ آب را به داخل لوله می‌فرستیم، دور آن را آب‌بندی می‌کنیم و آب را با فشار باز می‌کنیم تا مثل واترجت کوچولو عمل کند. این روش برای گرفتگی‌های متوسط خوب است، ولی اگر فشار آب ساختمان کم باشد چندان موثر نیست. همچنین حواس‌تان باشد که سر شلنگ یا کیسه بیش از حد جلو نرود که گیر کند.
محلول‌های شیمیایی (اسید لوله‌بازکن): هرچند محلول‌ها جزو تجهیزات مکانیکی محسوب نمی‌شوند، بد نیست اینجا اشاره کنیم چون خیلی‌ها به سراغشان می‌روند. محلول‌های اسیدی یا شیمیایی لوله‌بازکن با واکنش شیمیایی، چربی و مواد آلی داخل لوله را حل می‌کنند و مسیر را باز می‌نمایند. اما استفاده مکرر از این مواد به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چون می‌توانند به شدت به لوله‌ها آسیب بزنند؛ اسید لوله‌بازکن اتصالات و جداره لوله‌های فاضلاب (خصوصاً لوله‌های فلزی) را می‌خورَد و ممکن است باعث نشتی و خرابی لوله شود
. ضمن اینکه این مواد گازهای سمی متصاعد می‌کنند که برای سلامتی خطرناک است. پس بهتر است تا جایی که امکان دارد از ابزارهای مکانیکی مثل تلمبه و فنر به جای محلول‌های شیمیایی استفاده کنید
. محلول را فقط وقتی به کار ببرید که گرفتگی خیلی سطحی است یا ابزار مناسب در دسترس ندارید، آن هم با احتیاط کامل و تهویه مناسب.
ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب برقی (پیشرفته و حرفه‌ای)
منظور از ابزارهای برقی، دستگاه‌هایی هستند که با نیروی برق کار می‌کنند و معمولاً موتور الکتریکی دارند. این دستگاه‌ها قدرت بیشتری دارند و برای گرفتگی‌های شدیدتر یا لوله‌های طولانی‌تر به کار می‌روند
. اغلب این وسایل در اختیار تعمیرکاران حرفه‌ای لوله‌بازکن است، ولی بعضی مدل‌های کوچک‌تر برای مصرف خانگی هم عرضه می‌شوند. در این دسته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دستگاه فنر برقی (ژنراتور لوله‌بازکنی): این دستگاه در واقع نسخه پیشرفته همان فنر دستی است که به یک موتور برقی مجهز شده. دستگاه دارای یک موتور الکتریکی قدرتمند و یک کابل فنری بلند است
. شما فنر را داخل لوله می‌فرستید و موتور را روشن می‌کنید؛ موتور، فنر را با سرعت می‌چرخاند و پیش می‌راند تا گرفتگی را خرد کرده و باز کند
. فنر برقی به خاطر قدرت و طول فنر، می‌تواند گرفتگی‌های خیلی سخت مثل تجمع ریشه درخت در لوله حیاط، رسوب‌های قدیمی سفت شده یا موادی مثل سنگ و سیمان را نیز برطرف کند
. این دستگاه‌ها انواع مختلفی دارند؛ بعضی کوچک و قابل حمل برای مصارف خانگی (مثلاً باز کردن لوله آشپزخانه) و برخی بزرگ و صنعتی برای شرکت‌های تخلیه چاه. استفاده از دستگاه فنر برقی نیاز به دقت و کمی مهارت دارد، اما نتایجش سریع و عالی است (تقریباً هر گرفتگی‌ای را باز می‌کند). اگر گرفتگی شدید و پیچیده باشد، معمولاً چاره کار همین فنر لوله‌بازکنی برقی است.
دستگاه واترجت (جرثقیل آب فشارقوی): واترجت یک دستگاه پیشرفته است که با پمپ، آب را با فشار بسیار بالا به داخل لوله پاشش می‌کند. واترجت‌های فاضلاب دارای شیلنگ بلند و نازل‌های مخصوص هستند که آب را به جلو و اطراف اسپری می‌کنند و رسوبات و گرفتگی‌های سخت داخل لوله را می‌شویند و می‌تراشند
. از واترجت بیشتر برای لوله‌های اصلی فاضلاب یا چاه فاضلاب استفاده می‌شود که قطر بزرگ و طول زیادی دارند، یا مواقعی که گرفتگی با فنر حل نشده (مثلاً چربی خیلی ضخیم به دیواره لوله چسبیده باشد). این دستگاه معمولاً روی یک کارواش یا کمپرسور قوی سوار است و حمل‌ونقل آن آسان نیست، به همین دلیل معمولاً توسط شرکت‌های خدماتی استفاده می‌شود و افراد عادی آن را تهیه نمی‌کنند. اما به هر حال یکی از موثرترین روش‌ها برای باز کردن و حتی شستشوی داخل لوله‌ها همین واترجت می‌باشد.
دوربین آندوسکوپی لوله و ابزارهای تشخیص: باز هم این‌ها ابزارهای جنبی هستند اما بد نیست بشناسید. دوربین لوله‌بین یک دوربین کوچک متصل به کابل بلند است که داخل لوله فرستاده می‌شود تا محل و علت گرفتگی را پیدا کنند. این وسیله خودش گرفتگی را باز نمی‌کند، اما به تعمیرکار دید می‌دهد تا بفهمد مشکل از چیست (مثلاً ترکیدگی لوله، شیء گیر کرده، رسوب یا ریشه درخت). داشتن این دوربین برای تشخیص حرفه‌ای مفید است ولی تهیه آن برای خانه ضرورتی ندارد. ابزارهای دیگری مثل دستگاه‌های وکیوم مکنده یا کمپرسورهای خاص نیز گاهی توسط متخصصان استفاده می‌شود که بحث مفصل‌شان خارج از این مقاله است.
حالا که با انواع وسایل لوله‌بازکنی آشنا شدیم، در بخش بعدی یاد می‌گیریم که چگونه از آنها استفاده کنیم.
آموزش مرحله‌به‌مرحله استفاده از این ابزارها
بسیاری از گرفتگی‌های لوله را خودتان در خانه می‌توانید با همین ابزارهای معرفی‌شده برطرف کنید. کافی است قدم‌به‌قدم پیش بروید و نکات را رعایت کنید. در ادامه راهنمای گام‌به‌گام ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب در منزل را می‌خوانید:
1.بررسی اولیه و آماده‌سازی: قبل از هر چیز، محل گرفتگی را شناسایی کنید. مثلاً آیا سینک ظرفشویی گرفته یا لوله کفشور حمام؟ اگر آب زیادی جمع شده، تا حد امکان آن را تخلیه کنید (مثلاً با سطل یا تلمبه دستی آب اضافه را بیرون بکشید) تا کارتان راحت‌تر شود. همچنین وسایل اطراف را کنار بگذارید تا فضای کار داشته باشید. نکته: اگر درب صافی یا سیفون روی لوله است (مثل صافی کفشور یا زانویی سینک)، آن را باز کنید تا دسترسی بهتری به لوله داشته باشید.
2.استفاده از تلمبه دستی (ساده‌ترین روش): اولین ابزاری که امتحان می‌کنید معمولاً تلمبه لوله‌بازکن دستی است، چون سریع و بی‌خطر است. کاسه تلمبه را کاملاً روی دهانه لوله قرار دهید به طوری که هیچ فضایی برای خروج هوا یا آب وجود نداشته باشد (برای نتیجه بهتر می‌توانید لبه‌های کاسه را کمی چرب کنید که کاملاً کیپ شود). حالا دسته تلمبه را چندین بار محکم به سمت پایین فشار داده و بالا بکشید. این کار را متوالی و با ریتم منظم انجام دهید تا فشار و مکش ایجادشده گرفتگی را تکان بدهد. بعد از چند حرکت، ناگهان تلمبه را رها کنید تا جریان آب و هوا آزاد شود. اگر شانس بیاورید صدای «شلپ» خروج آشغال را می‌شنوید و آب شروع به پایین رفتن می‌کند. چند بار این عمل را تکرار کنید تا مطمئن شوید مسیر باز شده است. تلمبه دستی معمولاً بیشتر گرفتگی‌های معمولی را در عرض چند دقیقه برطرف می‌کند.
3.به‌کارگیری فنر (مارپیچ) لوله‌بازکن: اگر تلمبه کارساز نبود یا حس کردید گرفتگی عمیق‌تر و سرسخت‌تر است، نوبت فنر لوله‌بازکن می‌رسد. یک فنر دستی خانگی تهیه کنید (از قبل داشتن فنر در خانه خیلی به کار می‌آید). دستکش دستتان کنید چون فنر ممکن است کثیف باشد یا دست را خراش دهد. سر فنر را آرام داخل لوله فرو کنید. تا جایی که می‌شود فنر را به جلو هل دهید؛ هر جا حس کردید گیر کرده، کمی عقب و جلو کنید و سپس ادامه دهید. وقتی فنر به مانع یا گرفتگی رسید احتمالاً جلوتر نمی‌رود یا سخت می‌رود. در این حالت دسته فنر را بچرخانید. چرخاندن فنر باعث می‌شود سر فنری شکل آن مانند مته یا قلاب وارد گرفتگی شود و آن را بشکند یا گیر بیندازد. چندین بار فنر را به چرخش و عقب و جلو ادامه دهید تا احساس کنید گیر حل شده و فنر جلوتر می‌رود. سپس فنر را به آرامی بیرون بکشید (با احتیاط که ضربه نزند). احتمال دارد توده‌ای از مو، پارچه یا آشغال به سر فنر گیر کرده باشد که باید آن را کاملاً از فنر جدا کنید و دور بیندازید. بعد از فنرزنی، حتماً حجم زیادی آب داغ داخل لوله بریزید تا بقایای گرفتگی شسته شود.
4.تست جریان آب: پس از استفاده از تلمبه یا فنر، moment مهم آزمایش نتیجه است. آب را باز کنید و ببینید به راحتی پایین می‌رود یا نه. اگر هنوز گیر دارد یا آرام تخلیه می‌شود، ممکن است گرفتگی کامل برطرف نشده باشد. گاهی ترکیب تلمبه و فنر نیاز است؛ مثلاً ابتدا با فنر یک مقدار راه را باز می‌کنیم و آشغال‌ها را خرد می‌کنیم، بعد سریع تلمبه می‌زنیم تا بقایا حرکت کنند. بنابراین اگر بار اول موفق نشدید ناامید نشوید و یک بار دیگر ترکیبی تلاش کنید.
5. استفاده از ابزارهای دیگر در صورت نیاز: اگر با فنر دستی و تلمبه مشکل حل نشد، شاید گرفتگی خیلی بدقلق است. در اینجا می‌توانید گزینه‌های دیگر را بررسی کنید:
- محلول لوله‌بازکن شیمیایی: در صورتی که مطمئنید گرفتگی از جنس مواد آلی مثل چربی یا مو است و هیچ جسم سختی در کار نیست، می‌توانید طبق دستورالعمل، مقدار مناسبی محلول لوله‌بازکن داخل لوله بریزید. احتیاط: حتماً ماسک و دستکش بپوشید، پنجره را باز کنید و بیش از میزان توصیه‌شده استفاده نکنید. اجازه دهید محلول طبق زمان مقرر اثر کند و سپس با آب فراوان شستشو دهید. اگر باز نشد مرحله بعد را انجام دهید.
- پمپ هوا یا کمپرسور دستی: اگر ابزارش را دارید یا می‌توانید قرض بگیرید، یک پمپ تراکم هوا می‌تواند نجات‌بخش باشد. طرز استفاده به این صورت است که دهانه دستگاه را روی لوله محکم می‌کنید (اغلب سری‌های مختلف برای سایزهای مختلف لوله دارد)، چندبار تلمبه می‌زنید تا مخزنش پر شود، بعد یک دفعه ماشه را می‌کشید تا هوای فشرده به داخل لوله شلیک شود. معمولاً صدای محکمی می‌دهد و اگر موفق شود، گرفتگی را به جلو هل می‌دهد و مشکل حل می‌شود. این کار را یکی دو بار می‌توانید تکرار کنید.
- باز کردن و تمیز کردن سیفون (در صورت وجود): برخی مواقع گرفتگی در خود سیفون U شکل زیر سینک یا کفشور است. اگر فنی هستید، یک لگن زیر سیفون بگذارید، اتصالات آن را باز کنید و داخلش را دستی تمیز کنید. این کار البته کثیف‌کاری دارد ولی مستقیم گرفتگی داخل شترگلو را رفع می‌کند. بعد از تمیز کردن، قطعات را سر جای خود محکم ببندید (که نشتی ندهد) و آب را تست کنید.
- دستگاه فنر برقی (در صورت دسترسی): بیشتر افراد خانه این دستگاه را ندارند، ولی شاید در موارد خاص کسی قرض بدهد یا بتوانید کرایه کنید. استفاده از فنر برقی کمی پیچیده‌تر است؛ اگر بلد نیستید بهتر است از متخصص کمک بگیرید. اما اگر خودتان واردید، دستگاه را طبق راهنما روشن کنید، فنر را آهسته جلو ببرید تا گرفتگی، و با روشن کردن موتور اجازه دهید فنر خودش کار را انجام دهد. حتماً از عینک و دستکش استفاده کنید و مراقب باشید فنر لگد نزند.
- تماس با یک لوله‌بازکن حرفه‌ای: اگر هیچ‌کدام از روش‌های خانگی جواب نداد، احتمالاً زمانش رسیده که یک فرد حرفه‌ای را خبر کنید. آنها ابزارهای قوی‌تر (مثل فنرهای بلند برقی، واترجت یا دستگاه مکنده) و تجربه بیشتری دارند و می‌توانند گرفتگی‌های بسیار سخت را برطرف کنند. در ضمن، زور آزمایی بیش از حد شما با لوله ممکن است به سیستم لوله‌کشی آسیب بزند، پس گاهی بهتر است کار را به کاردان بسپاریم.
6.شستشوی نهایی و بستن تجهیزات: پس از اینکه مطمئن شدید لوله باز شده و آب به خوبی تخلیه می‌شود، ابزارهایی را که استفاده کردید تمیز کنید. فنر را با آب و مواد ضدعفونی بشویید و خشک کنید تا زنگ نزند. تلمبه را هم تمیز کرده و در جای خودش قرار دهید. اگر سیفون را باز کرده بودید آن را محکم سر جایش ببندید. حالا می‌توانید با خیال راحت محل را تمیز کرده و به اوضاع عادی برگردید.
این بود راهنمای کلی برای باز کردن لوله فاضلاب در خانه. همیشه اول ایمنی و صبر را در نظر داشته باشید و مرحله به مرحله جلو بروید تا موفق شوید.
مقایسه ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب (مزایا و معایب)
حالا که با انواع ابزارهای لوله‌بازکنی آشنا شدید، بیایید عملکرد و کارایی هر کدام را با هم مقایسه کنیم. هر ابزاری مزایا و معایب خودش را دارد و دانستن این موارد به شما کمک می‌کند بهترین انتخاب را برای نیازتان داشته باشید. در این بخش، به‌طور خلاصه مزایا و معایب ابزارهای متداول را بررسی می‌کنیم:
تلمبه دستی (چاه‌بازکن): این ابزار قدیمی‌ترین و ساده‌ترین روش است. مزایا: ارزان، همیشه در دسترس، استفاده فوق‌العاده آسان و بدون نیاز به مهارت خاص. بی‌خطر و بدون آسیب به لوله (اگه درست استفاده بشه). برای بیشتر گرفتگی‌های سطحی و معمولی موثر است
. معایب: برای گرفتگی‌های شدید یا عمیق کارآمد نیست؛ مثلا اگر یک جسم سخت درون لوله گیر کرده باشد یا لوله طویل باشد، تلمبه زورش نمی‌رسد. همچنین ممکن است در لوله‌های کاملاً خشک خوب کار نکند (نیاز به مقداری آب برای ایجاد مکش دارد). در کل ابزاری است که اول باید امتحان کرد اما اگر جواب نداد باید سراغ روش‌های بعدی رفت.
فنر دستی (لوله‌بازکن فنری دستی): مزایا: نفوذ به عمق لوله و رسیدن به محل گرفتگی؛ فنر می‌تواند از خم و زانویی لوله عبور کند و تا چندین متر داخل لوله برود، پس برای گرفتگی‌های دور از دسترس مناسب است. هر چیزی از مو و پارچه گرفته تا چربی سخت را می‌تواند خرد کرده یا بیرون بکشد
. قیمت فنر دستی چندان بالا نیست و نگهداری آن آسان است. معایب: استفاده از فنر کمی مهارت می‌خواهد؛ اگر بی‌دقتی کنید ممکن است فنر در لوله گیر کند یا حتی داخل لوله بشکند. همچنین فنرزدن می‌تواند کثیف‌کاری داشته باشد (آب کثیف و لجن بیرون می‌ریزد). برای برخی گرفتگی‌های خیلی سفت (مثل ریشه درخت) فنر دستی کافی نیست و نیاز به نوع برقی دارد.
پمپ تراکم هوا (دستی یا کپسولی): مزایا: وارد کردن ضربه ناگهانی با فشار هوا که می‌تواند گرفتگی‌های سرسخت را هم جابجا کند. سرعت عمل بالایی دارد (در عرض چند ثانیه فشار ایجاد می‌شود). برای گرفتگی توالت فرنگی بسیار مفید است چون بدون نیاز به ورود فنر می‌تواند فشار را به سیفون منتقل کند. معایب: نسبتاً گران‌تر از تلمبه و فنر دستی است. جاگیر بوده و شاید هر روز استفاده نشود. مهم‌تر از همه اینکه اگر بیش از حد فشار بدهید ممکن است به اتصالات لوله آسیب وارد شود یا واشرهای سیفون‌ها جا به جا شوند. ضمن اینکه استفاده نادرست می‌تواند باعث پاشیدن محتویات لوله به بیرون و ایجاد خطر بهداشتی شود. خلاصه باید بااحتیاط و طبق دستور استفاده شود.
فنر برقی (موتوردار): مزایا: قوی‌ترین ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب محسوب می‌شود. قدرت موتور باعث می‌شود فنر با زور و سرعت بیشتری داخل لوله حرکت کند و تقریباً هر نوع گرفتی را باز کند
. حتی رسوبات چندساله یا اشیای سخت را هم می‌تواند خرد کند. برای لوله‌های طولانی (مثل فاضلاب اصلی حیاط یا چاه) مناسب است چون فنرهای بلند ۲۰-۳۰ متری دارد. کار را سریع‌تر از حالت دستی پیش می‌برد و خستگی برای کاربر ندارد (موتور کار را می‌کند). معایب: قیمت دستگاه برقی بالاست و خرید آن برای مصرف خانگی معمولاً به‌صرفه نیست. وزن و اندازه آن بزرگ‌تر است و نگهداری ویژه (مثل گریس‌کاری فنر) می‌خواهد. کار با آن اگرچه ساده است ولی خطراتی دارد؛ مثلاً اگر فنر گیر کند و موتور به چرخش ادامه دهد، ممکن است به شخص یا لوله ضربه بزند. ایمنی در استفاده از دستگاه برقی خیلی مهم است. همچنین نیاز به برق دارد و در محیط خیس باید مراقب برق‌گرفتگی بود.
واترجت (دستگاه آب فشارقوی): مزایا: بهترین روش برای شستشوی کامل لوله‌ها و باز کردن گرفتگی‌های ناشی از رسوب چربی، شن و ماسه، ریشه درخت و … است. لوله را مثل روز اول تمیز می‌کند و سرعت تخلیه آب را بالا می‌برد. برای باز کردن چاه توالت نیز موثر است چون حتی دیواره‌های لوله را می‌شوید
. معایب: بسیار گران‌قیمت و تخصصی است. دستگاه‌های واترجت معمولاً توسط شرکت‌های تخلیه چاه حمل می‌شوند (روی وانت یا کامیونت). استفاده نادرست از واترجت می‌تواند به لوله آسیب بزند یا آب با فشار به سمت کاربر برگردد. ضمن اینکه در فضاهای بسته خانگی تقریباً غیرقابل استفاده است (آب با فشار ممکن است به محیط خانه برگردد). خلاصه این روش برای مصارف خانگی توصیه نمی‌شود مگر توسط متخصصین.
محلول‌های شیمیایی لوله‌بازکن: مزایا: استفاده آسان (فقط ریختن محلول)، قیمت نسبتاً پایین برای هر بار استفاده و در دسترس در فروشگاه‌ها. برای گرفتگی‌های چربی و مواد آلی سبک موثر است و نیاز به زورآزمایی فیزیکی ندارد. معایب: همانطور که گفتیم، این مواد اسیدی به مرور به لوله آسیب می‌رسانند
. تنفس بخارات آنها خطرناک است و در صورت تماس با پوست یا چشم ممکن است سوختگی شیمیایی ایجاد کنند. ضمناً برای گرفتگی‌های سخت یا اجسام فیزیکی بی‌فایده‌اند (مثلاً اگر سنگ یا پلاستیک در لوله باشد، اسید آن را حل نمی‌کند). استفاده مکرر از محلول ممکن است مشکل را بدتر هم بکند (مثلاً توده چربی را شل کرده و در جای پایین‌تری محکم‌تر گیر بیندازد). به عنوان نتیجه، محلول شیمیایی آخرین راه حل خانگی باشد نه اولین انتخاب.
به طور خلاصه، تلمبه دستی و فنر دستی برای مصارف معمولی و خانگی اولین انتخاب‌اند؛ پمپ هوا و دستگاه برقی برای موارد سخت‌تر و حرفه‌ای‌تر مناسب‌اند؛ و واترجت و تجهیزات دوربین‌دار مخصوص متخصصین‌اند. همچنین همیشه در کنار این ابزارها، اصول ایمنی و محدودیت‌هایشان را در نظر داشته باشید.
راهنمای خرید بهترین ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب
اگر قصد تهیه ابزار لوله‌بازکنی دارید، حتماً این سوال برایتان پیش می‌آید که «کدام وسیله را بخرم؟». انتخاب بهترین ابزار بستگی به نوع نیاز شما و میزان استفاده‌تان دارد. در این بخش چند راهنمایی برای خرید ابزار مناسب (چه برای خانه و چه برای کار حرفه‌ای) ارائه می‌کنیم:
ابتدا نیاز خود را مشخص کنید: اگر هر از گاهی ممکن است سینک ظرفشویی یا لوله حمام منزلتان بگیرد، واقعاً نیازی به دستگاه‌های عجیب و غریب ندارید. یک تلمبه دستی خوب و یک فنر دستی متوسط می‌تواند اکثر گرفتگی‌های خانگی را برطرف کند. پس برای مصارف معمولی خانگی، همین دو ابزار کفایت می‌کند. اما اگر در خانه قدیمی زندگی می‌کنید که مرتب لوله‌ها می‌گیرد یا مثلاً موهای بلند اعضای خانواده مدام راه آب حمام را می‌بندد، بد نیست یک پمپ هوای کوچک یا یک فنر بلندتر هم تهیه کنید.
به فضای خانه و سیستم لوله‌کشی توجه کنید: مثلاً برای واحدهای آپارتمانی شهری که لوله‌های فاضلاب نسبتاً باریک و کوتاه دارند، ابزارهای دستی کاملاً جوابگو هستند. اما اگر خانه ویلایی دارید با حیاط و لوله‌کشی طویل، شاید گاهی لوله اصلی حیاط هم کیپ شود که در آن صورت تهیه یک فنر برقی کوچک یا شارژی می‌تواند کمک‌کننده باشد. هرچند این دستگاه‌ها گرانند، برخی مدل‌های کوچک‌تر و قابل حمل مخصوص مصرف‌کننده خانگی هم در بازار هست (مثلاً فنرهای برقی ۱۰ متری). البته قبل از خرید حتماً قیمت بگیرید چون ممکن است صرفه اقتصادی نداشته باشد و همان فنر دستی بلند + تماس با متخصص در مواقع ضروری منطقی‌تر باشد.
کیفیت و برند ابزار: تلمبه دستی و فنر دستی را سعی کنید از جنس خوب تهیه کنید. مثلاً تلمبه‌ای بخرید که کاسه‌ی لاستیکی آن محکم و ضخیم باشد و دسته‌ی ارگونومیک داشته باشد (تلمبه‌های خیلی ارزان ممکن است خوب مکش ایجاد نکنند چون لاستیک نازکی دارند). در مورد فنر، دقت کنید فنر استیل مقاوم بگیرید که در برابر زنگ زدگی و خمیدگی مقاوم باشد. فنرهای خیلی ارزان ممکن است زود بشکنند یا پیچ و تابشان از بین برود. برندهای معروف معمولاً قیمت بالاتری دارند ولی احتمالاً دوام و کارایی بهتری هم ارائه می‌دهند. به هر حال ابزاری مثل فنر را قرار نیست هر سال عوض کنید، پس یک بار هزینه معقول بکنید که وسیله مطمئنی داشته باشید.
خرید ابزارهای پیشرفته: اگر شما تعمیرکار یا لوله‌بازکن حرفه‌ای هستید، حتماً به تجهیزات برقی و پیشرفته نیاز خواهید داشت. در این حالت به مواردی مثل قدرت موتور، طول فنر، قابلیت حمل، گارانتی دستگاه و خدمات پس از فروش دقت کنید. دستگاه‌های فنرزن برقی در توان‌های مختلف (مثلاً ۱٫۵ اسب بخار، ۳۷۵ وات و غیره) و با متراژ فنر گوناگون عرضه می‌شوند. بسته به نوع کار (لوله‌های داخل ساختمان یا چاه خیابان) مدل مناسب را انتخاب کنید. همچنین وجود امکان تنظیم سرعت، چپ‌گرد و راست‌گرد بودن موتور، و داشتن چند سایز فنر قابل استفاده از مزایای یک دستگاه خوب است
. اگر واترجت می‌خواهید بخرید (برای شرکت خدماتی)، حتماً به فشار خروجی (psi) و دبی آب توجه کنید که متناسب با کاربرد مدنظرتان باشد. برای مصرف خانگی، خرید واترجت توصیه نمی‌شود چون همان کار را می‌توانید با کرایه کردن انجام دهید و هزینه سنگین خرید دستگاه ضروری نیست.
قیمت را با کارایی بسنجید: گاهی وسوسه می‌شوید ابزار گران‌تر و قوی‌تر بخرید با این فکر که “دیگه خیالم راحت میشه”. اما واقعیت این است که اگر سالی یک بار هم گرفتگی پیش نمی‌آید، خرید دستگاه چند میلیون تومانی صرفه اقتصادی ندارد. در مقابل، اگر در محیط کاری مرتب با لوله‌های گرفته سر و کار دارید، هزینه کردن برای ابزار حرفه‌ای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. برای خانه معمولی: تلمبه دستی و فنر دستی شاید روی هم با هزینه‌ای کم تهیه شوند. برای آپارتمان‌ها: نهایتاً یک کمپرسور بادی کوچک یا فنر شارژی دستی شاید به‌عنوان ابزار اضافی خریداری شود. برای کسب و کار خدماتی: دستگاه فنر برقی، واترجت و کمپرسور قوی جزو ضروریات هستند.
تحقیق و مطالعه نظرات: در عصر اینترنت، قبل از خرید هر چیزی می‌توانید سری به وبسایت‌های فروش آنلاین و انجمن‌ها بزنید. نظرات خریداران قبلی را بخوانید تا متوجه شوید کدام مدل‌ها عملکرد بهتری داشتند یا مشکلی در آنها وجود دارد. مخصوصاً برای دستگاه‌های گران‌قیمت مثل فنر برقی، خواندن تجربه دیگران بسیار کمک‌کننده است. همچنین از فروشندگان معتبر خرید کنید و حتماً فاکتور و گارانتی را دریافت نمایید.
به طور خلاصه، برای بیشتر افراد یک تلمبه و فنر دستی کافی است. اگر می‌خواهید تجهیز بیشتری داشته باشید، یک پمپ هوا گزینه بعدی است. ابزارهای برقی بیشتر مناسب حرفه‌ای‌هاست مگر اینکه منزل شما شرایط ویژه‌ای داشته باشد. همیشه هنگام خرید به کیفیت، ایمنی و تناسب ابزار با نیازتان اهمیت بدهید.
نکات ایمنی هنگام استفاده از ابزار و تجهیزات باز کردن لوله فاضلاب
کار با ابزارهای لوله‌بازکنی معمولاً ساده است اما فراموش نکنید که ایمنی حرف اول را می‌زند. شما با فاضلاب و ابزارهای تیز و سنگین سر و کار دارید، پس حتماً نکات ایمنی را رعایت کنید تا خدای نکرده دچار حادثه یا مشکل نشوید. در این بخش مهم‌ترین نکات ایمنی استفاده از این ابزارها را مرور می‌کنیم:
استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی: همیشه قبل از شروع کار دستکش ضخیم لاستیکی دست کنید تا از تماس دست با فاضلاب و همچنین بریدگی و خراش توسط فنر یا اجسام تیز در امان باشید
. اگر قرار است فنر بزنید یا از پمپ فشار استفاده کنید، بهتر است عینک ایمنی یا محافظ صورت هم داشته باشید تا در صورت پاشیدن آب یا مواد آلوده، چشمان‌تان آسیب نبیند
. برای مواد شیمیایی هم حتماً دستکش مقاوم در برابر اسید و ماسک استفاده کنید.
محیط کار را ایمن کنید: اطراف محل گرفتگی را خلوت کنید تا پای‌تان به چیزی گیر نکند یا ابزارها داخل لگن یا کاسه نیفتند. زمین ممکن است خیس و لغزنده شود؛ مراقب سر خوردن باشید
. اگر در حمام کار می‌کنید، دمپایی‌تان لیز نباشد. همچنین حواس‌تان باشد افراد دیگر (به خصوص کودکان) نزدیک شما و ابزارآلات نباشند تا ناگهان به چیزی دست نزنند یا خطری برایشان پیش نیاید.
ارامش و دقت در حین کار: هنگام وارد کردن فنر یا سایر ابزارها به داخل لوله، عجله نکنید و با ملایمت این کار را انجام دهید.
فشار بیش از حد و زور زدن اضافی می‌تواند به لوله‌ها صدمه بزند یا خود ابزار (مثلاً فنر) را بشکند.
اگر دیدید فنر جلوتر نمی‌رود، به جای وارد کردن فشار زیاد، سعی کنید با عقب و جلو کردن و چرخاندن به تدریج جلو بروید. در مورد پمپ هوا هم بیش از حد پمپ را شارژ نکنید، همیشه طبق دستورالعمل کارخانه میزان فشار را تنظیم کنید.
قطع برق و احتیاط با دستگاه‌های برقی: اگر از دستگاه لوله‌بازکن برقی یا دریل استفاده می‌کنید، اطمینان حاصل کنید که سیم‌کشی و دستگاه کاملاً خشک است. بهتر است از رابط‌های برق ارت‌دار و محافظ دار در محیط‌های مرطوب استفاده کنید. در هنگام کار با دستگاه برقی، انگشتان و لباس خود را دور از قسمت‌های متحرک نگه دارید تا گیر نکند. اگر دستگاه فنر برقی پدال پایی دارد، فقط هنگام آماده بودن فنر در لوله، پدال را فشار دهید و به محض بروز هر مشکلی پا را بردارید تا موتور بایستد.
هوشیاری در استفاده از مواد شیمیایی: اگر از محلول اسیدی استفاده کرده‌اید و سپس تصمیم گرفتید فنر یا تلمبه به کار ببرید، بسیار دقت کنید. باقی‌مانده اسید در لوله می‌تواند به شما یا ابزار آسیب برساند. همیشه قبل از فنر زدن، لوله را چند بار با آب داغ فراوان شستشو دهید تا اثری از ماده شیمیایی نباشد. بخارات متصاعد شده را تنفس نکنید و در صورت تماس اسید با پوست فوراً با آب زیاد شستشو دهید. تأکید می‌کنیم که این محلول‌ها آخرین راه هستند و ترجیحاً از روش‌های مکانیکی به جای شیمیایی استفاده کنید
تا هم ایمنی بالاتر رود هم به لوله‌ها آسیب نرسد.
بازرسی ابزار قبل و بعد از کار: نگاهی به وضعیت فنر یا تلمبه بیندازید. فنر ترک خورده یا زنگ‌زده ممکن است هنگام کار بشکند، پس اگر مشکلی دارد قبل از استفاده برطرف کنید یا تعویض نمایید.
بعد از اتمام کار هم ابزار را تمیز و خشک کنید و در محل خشک نگهداری کنید تا زنگ نزند یا آلوده نماند.
آگاهی از محدودیت‌ها و کمک گرفتن از متخصص: شجاعت انجام کارهای فنی خیلی هم عالی است، اما همیشه حد خود را بدانید. اگر حس می‌کنید گرفتگی خیلی پیچیده است (مثلاً بوی شدید گاز فاضلاب می‌آید که نشان از گرفتگی عمیق چاه است، یا آب طبقات دیگر از لوله شما بالا زده) دست نگه دارید. همچنین اگر حین کار متوجه شدید از پس آن برنمی‌آیید یا ابزار در لوله گیر کرده و شرایط بدتر می‌شود، تعلل نکنید و یک تکنسین ماهر را خبر کنید. ادامه دادن در شرایط سخت می‌تواند خطرساز باشد یا خسارت بیشتری به بار آورد.
با رعایت این نکات، شما می‌توانید با خیال راحت‌تری عملیات لوله‌بازکنی را انجام دهید. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ بد نیست هر چند وقت یک بار با ریختن آب داغ و محلول جوش‌شیرین و سرکه از گرفتگی لوله‌ها پیشگیری کنید تا کمتر به این ابزارها نیاز پیدا کنید. اما اگر لازم شد، حالا دیگر می‌دانید چطور ایمن و موثر از ابزارهای مختلف برای باز کردن لوله فاضلاب استفاده کنید.
اشتراک گذاری
