ضخامت‌ها و رده‌های قابل تولید (SCH)

یکی دیگر از شاخص‌های مقایسه برندهای لوله مانیسمان، محدوده ضخامت یا همان رده (Schedule) قابل تولید توسط آنها است. نیاز پروژه‌ها ممکن است لوله‌هایی با جداره نازک (برای فشارهای پایین) یا جداره ضخیم (برای فشارهای بالا) باشد. توانایی یک برند در تولید یا تأمین رده‌های مختلف، بر گستره کاربرد آن برند می‌افزاید. رده‌های رایج شامل SCH 20 (سبک)، SCH 40 (متوسط یا استاندارد)، SCH 80 (سنگین) و رده‌های بسیار سنگین‌تر مثل ۱۲۰ و ۱۶۰ و XXS است. در اینجا به بررسی وضعیت هر برند در خصوص ضخامت‌های تحت پوشش می‌پردازیم:

• لوله‌های چینی: چین با داشتن صنایع فولادی عظیم، انواع رده‌های لوله را تولید می‌کند. عملاً تمامی Scheduleهای استاندارد از ۱۰، ۲۰، ۳۰ گرفته تا ۴۰ (STD)، 80 (XS)، 160 و حتی XXS توسط کارخانه‌های چینی قابل تولید و عرضه است. بنابراین لوله مانیسمان چینی در بازار ایران نیز در طیف ضخامت گسترده‌ای یافت می‌شود. برای مصارف ساختمان و تهویه ممکن است لوله‌های چینی رده ۲۰ و ۳۰ وارد شوند، در حالی‌که برای نفت و گاز بیشتر رده ۴۰ و ۸۰ عرضه می‌شود. حتی رده‌های خاص مثل ۱۴۰ یا ۱۶۰ نیز در سایزهای مشخص از چین وارد شده است (مثلاً لوله ۲ اینچ رده ۱۶۰ چینی برای کاربردهای فشار بسیار بالا). خلاصه اینکه از نظر تنوع ضخامت، برند چینی دست بازتری دارد چرا که به هر رده‌ای که نیاز باشد، امکان تامین از منابع چینی وجود دارد. البته در عمل، واردکنندگان معمولا رده‌های پرمصرف (۴۰ و ۸۰) را بیشتر می‌آورند، اما اگر سفارشی باشد بقیه را هم می‌توانند تهیه کنند.

• لوله کاوه: تولیدات کاوه در ابتدا بیشتر متمرکز بر رده ۴۰ (استاندارد) بود که مصرف عمومی بالایی دارد. با توسعه خطوط تولید، کاوه رده ۸۰ را نیز برای برخی سایزها عرضه کرد. اکنون می‌توان گفت کاوه توان تولید لوله‌های رده ۲۰ (سبک) تا ۸۰ را داراست. رده ۲۰ معمولاً برای سایزهای کوچک (مثلاً ۱ و ۲ اینچ) و مصارف خاص ممکن است تولید شود. عمده محصولات کاوه رده ۴۰ هستند که برای اکثر نیازهای صنعتی کافیست. برای فشارهای بالاتر، کاوه لوله‌های رده ۸۰ را در سایزهایی مثل ۲، ۳ و ۴ اینچ تولید کرده که به بازار عرضه شده است. در مورد رده‌های خیلی سنگین (مثل ۱۶۰)، تاکنون گزارشی از تولید داخلی کاوه وجود ندارد و احتمالاً این محدوده در برنامه تولید این شرکت نیست. در مجموع، محدوده ضخامت پوشش‌داده‌شده توسط کاوه محدود به سبک، استاندارد و سنگین (تا SCH 80) است. این امر با توجه به نیاز عمده بازار (که رده ۴۰ و ۸۰ است) قابل قبول می‌باشد. اگر پروژه‌ای به لوله فوق سنگین نیاز داشته باشد (SCH160)، باید از گزینه‌های وارداتی استفاده کند.

• لوله اهواز: خط تولید قدیمی اهواز در زمان طراحی بیشتر برای رده‌های ۲۰ و ۴۰ در نظر گرفته شده بود که متداول‌ترین‌ها هستند. بنابراین سال‌ها محصولات اهوازی در همین دو رده عرضه می‌شد. در بازار آهن اصطلاحاً لوله اهوازی معادل لوله رده ۴۰ شناخته می‌شود و کمتر کسی از اهواز توقع رده‌های بالاتر داشت. با این حال، ممکن است در سال‌های اخیر یا با ارتقای تجهیزات، توانایی تولید محدودی در رده ۸۰ نیز ایجاد شده باشد، اما شواهد روشنی در دست نیست. در عمل، اگر کسی لوله رده ۸۰ یا بالاتر نیاز داشته باشد، کمتر سراغ برند اهواز می‌رود، چرا که احتمال تأمین آن ضعیف است. اهواز عمدتاً رده ۴۰ را پوشش می‌دهد که پاسخگوی بخش وسیعی از نیازهاست (مثل خطوط آتش‌نشانی، بخار فشار متوسط، گاز شهری، و …). مزیت لوله اهواز در این است که ضخامت واقعی آن کاملاً منطبق بر استاندارد رده ۴۰ است (نه کمتر)، بنابراین اطمینان از جداره کافی دارد. به طور خلاصه، اهواز در بحث ضخامت محدودتر عمل می‌کند و عمدتاً رده ۴۰ (و شاید ۲۰ برای برخی سایزها) را تولید می‌کند؛ برای مصارف فوق‌سنگین باید سراغ برند دیگری رفت.

• لوله آسین ابهر: از ابتدا در برنامه ابهر تولید رده‌های بالاتر نیز دیده شده بود. این شرکت کار خود را با رده ۴۰ و ۸۰ برای سایزهای ۴، ۵ و ۶ اینچ آغاز کرد. تولید رده ۸۰ نشان داد که ابهر از لحاظ تجهیزات توان ساخت لوله‌های ضخیم‌دیواره را دارد. طبق اعلام کارخانه، اگر سفارش مشتری باشد، امکان تولید رده ۱۲۰ نیز در برخی سایزها وجود دارد. هرچند به طور معمول چنین سفارشی هنوز اجرا نشده، اما زیرساخت آن را فراهم کرده‌اند. رده ۲۰ نیز به دلیل نیاز بازار ممکن است به سبد محصول اضافه شود (برای سایزهای ۲ و ۳ اینچ که شاید رده سبک بخواهند). بنابراین ابهر در حال حاضر رده ۴۰ و ۸۰ را به طور کامل پوشش داده و آماده توسعه به سایر رده‌هاست. این یک نقطه قوت برای ابهر محسوب می‌شود، زیرا یکی از خلاهای بازار داخل یعنی نبود لوله داخلی رده ۸۰ و بالاتر را تا حدی پر کرده است. اکنون پیمانکاران می‌توانند لوله رده ۸۰ مورد نیازشان را از ابهر تهیه کنند که قبلاً شاید ناچار بودند از چین وارد کنند. اگر در آینده نزدیک ابهر تولید رده ۱۲۰ را عملی کند، از این جهت بی‌رقیب خواهد شد. به طور کلی محدوده ضخامت لوله‌های ابهر در حال گسترش است و این برند را در تأمین انواع نیازها توانمندتر خواهد کرد.

• لوله آرتا: با توجه به ماهیت تأمین کالا توسط آرتا، در زمینه ضخامت نیز محدودیتی جز بازار وجود ندارد. یعنی آرتا قادر است هر رده‌ای که تقاضا داشته باشد را از منابع مختلف تهیه و عرضه کند. اما در عمل، آنچه تحت نام آرتا عرضه شده عمدتاً رده ۴۰ و ۸۰ بوده است، زیرا اینها پرمصرف‌ترین هستند. برای مثال، لوله آرتا ۴ اینچ رده ۸۰ یکی از محصولات موجود در بازار است که نشان می‌دهد آنها حتی رده‌های سنگین را نیز ارائه می‌کنند. اگر پروژه‌ای رده ۱۶۰ بخواهد، احتمالاً آرتا می‌تواند از طریق واردات ویژه آن را تامین کند، هرچند شاید کمتر روی آن مانور تبلیغاتی می‌دهد. از آنجا که آرتا رقیب قیمت است، بیشتر تمایل دارد کالاهای متداول را وارد کند که زودتر فروش رود (مثل رده ۴۰ و ۸۰). اما دست بازی برای تامین سایر رده‌ها نیز دارد. بنابراین در مقام مقایسه، آرتا مشابه برند چینی عمل می‌کند: یعنی رده‌های متنوع در دسترس است ولی تمركز اصلی بر رایج‌ترین‌هاست. توصیه می‌شود خریداران قبل از سفارش، موجودی آرتا در رده مورد نظرشان را استعلام کنند. ممکن است برای رده‌های خیلی خاص، زمان و هزینه بیشتری نیاز باشد.

جمع‌بندی ضخامت: برندهای چینی و آرتا از نظر تنوع ضخامت هیچ کمبودی ندارند و تقریبا هر رده‌ای را می‌توانند ارائه کنند (مشروط به سفارش). در مقابل، برندهای تولید داخل سنتی‌تر یعنی اهواز و کاوه بیشتر رده ۴۰ (و کمی ۸۰) را پوشش می‌دهند. ابهر توانسته خود را به رده ۸۰ برساند و احتمالاً بالاتر هم خواهد رفت. بنابراین اگر نیاز پروژه رده‌های معمول ۴۰ و ۸۰ باشد (که در بسیاری موارد همین‌طور است)، همه برندها گزینه دارند؛ اما برای رده‌های بسیار سبک یا بسیار سنگین، شاید ناچار شویم به سراغ چینی یا آرتا برویم چون تولید داخل آن را ندارد. جدول زیر به طور خلاصه سایزها و رده‌های قابل تولید/تامین توسط هر برند را نشان می‌دهد:

جدول محدوده سایز و رده تولیدی/قابل تأمین هر برند

توضیح: همان‌طور که ملاحظه می‌شود، چینی و آرتا گستره وسیع‌تری از لحاظ ضخامت و سایز دارند. کاوه و اهواز تولیدکنندگان داخلی با محدوده سایز تا ۶ اینچ هستند و رده‌های مرسوم را تولید می‌کنند. ابهر نیز در میانه قرار گرفته؛ یعنی سایزهای مشابه اهواز و کاوه اما با پوشش رده ۸۰ که یک گام فراتر است.